قالب های اجرایی خوشنویسی

همانطور که می دانید سطر ساده‌ترين قالب براى ارائه نوشته در خوشنويسى است و می توان گفت از ارکان مهم خوشنویسی می باشد.
به مجموعه کلمه ها و جمله‌هايى که روى خط کرسى قرار مى‌گيرند سطر می گویند. به طور کلی سطر نویسی قالبی است که در آن متنی را در یک خط خوشنویسی می کنند. سطر ممکن است يک جمله کامل باشد يا چندين جمله را در خود جاى دهد. گاهى نيز ممکن است جمله کامل نباشد و یا یک مصرع از شعر باشد.

دو قسمت مفردات سطر و ترکيب سطر اصول کلى سطر را شامل مى‌شود.
مفردات سطر: اجزاى سطر است، شامل حروف، کلمه ها و اتصالات است.
ترکيب سطر: نحوه ارتباط بين حروف و کلمات و چگونگى قرار گرفتن آنها در داخل سطر است  بطورى که سطر در زيباترين شکل خود قرار بگيرد.

کتابت در لغت به معنای نوشتن و تحرير کردن است اما در خوشنويسى به اصطلاح و قالبى میگویند براى نوشتن کتاب. قبل از به وجود آمدن صنعت چاپ، همه کتاب‌ها با دست نوشته مى‌شد، کتابت قالبى براى ارائه نوشته بصورت ريز است و بيشترين کاربرد را در کتاب‌نويسى دارد. برای ابزار کتابت، قلم نى محکم‌تر و باريک‌تر از قطر يک مداد معمولى است. مرکب بايد از بهترين نوع باشد و دوات بار کوچک انتخاب شود.
کتابت ريز را در اصطلاح خوشنويسي «کتابت خفى» و کتابت کمى درشت را «کتابت جلى» مى‌گويند. تمام قواعد سطرنويسى بايد در سطرهاى کتابت رعايت شود.
يکدستى و هماهنگى در تمام صفحه يکى از ويژگي هاى کتابت خوب است.

امروزه از کتابت براى ارائه يک قطعه زيبا نيز بهره گرفته مى‌شود.

از خوشنويسان برجسته‌اى که در گذشته کتابت را به زيبايى انجام داده‌اند، مى‌توان ميرزا محمدرضا کلهر و عمادالکتاب را نام برد. از خوشنویسان معاصر نيز مى‌توان استاد سيد حسين ميرخانی و استاد سيد حسن ميرخانی را نام برد. مهم‌ترين اثر کتابت استاد سيد حسين ميرخانی، قرآنى است که به خط نستعليق نوشته شده است.

در سياه‌مشق‌هاى تمريني، هدف ايجاد يک قطعه نيست اما احتمالاً در قرن دهم هجرى به عنوان اجراى يک قطعه زيبا صورت گرفته و ادامه يافته است و در قرن سيزدهم با ظهورخوشنویسانی همچون ميرزا غلامرضا اصفهانى و ميرحسين ترک به اوج خود رسيده است. می توان گفت بيشترين آثار سياه‌ مشق نستعليق در دوران قديم مربوط به ميرعماد بوده، که از زيبايى و مهارت زيادى در اجرا برخوردار است. از قرن سيزدهم به بعد قالب سياه‌مشق جايگاه خود را به عنوان يک قطعه با ارزش هنرى خوشنويسى پيدا کرد و امروزه سیاه مشق های خوشنویسان بزرگ ارزش زیادی دارد و در نقاشیخط نیز بسیار از سیاه مشق استفاده می شود.